Ev faresi yüksek adapte olma ve hayatta kalma yeteneği ile binalarda, evlerde, gemilerde, tarım alanlarında yaşayabilen ve hızlı bir şekilde üreyebilen, insanların en çok bildiği ve insanların yaşadığı hemen hemen her yerde yaşayabilen bir kemirgendir.
Sevimli görünmeleri sizi aldatmasın! Yaşadıkları ortamı berbat etmekle kalmazlar aynı zamanda tehlikelidirler.
İnsanlar nesiller (binlerce yıl) boyunca ev faresi ile mücadele etti. Sadece günümüzün sorunu değil. Fareleri evinizden uzak tutmak istiyorsanız bu kemirgenler hakkında bir takım bazı bilgilere sahip olmanız size büyük faydalar sağlayacaktır. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir;
-
Ev faresinin teşhisi ve tanımlanması
-
Farenin türü ve cinsi
-
Yaşam süresi ve üreme süreci
-
Yaşam alanı
-
Yemek alışkanlığı
-
Davranışı
-
Farenin varlığına dair belirtiler
-
Ev faresinin sebep olduğu zararlar ve tehlikeleri
Kısaca ev faresi ile ilgili bilmeniz gerekenleri bu yazıda bulacaksınız.
Farenin Türü ve Ev Faresi Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Ev fareleri küçük kemirgenlerdir. Bazı özelliklerini kontrol ederek evdeki farenin normal bir ev faresi olduğunu ayırt edebiliriz;
-
Büyük gözler
-
Yuvarlak, belirgin, büyük, genel itibarıyla çıplak ancak yer yer az tüylü kulaklar
-
İnce, uzun, seyrek tüylü kuyruk
-
Sivri burun, ince bıyık, kısa ve keskin pençeler
-
Vücudunun genelini kaplayan kısa ve yumuşak kürk
Evcilleştirilmiş ve laboratuvarda kullanılan türleri genellikle beyaz (albino fare), siyah, siyah – beyaz karışımlı veya sarı renk tonlarına sahipken doğal yaşam alanlarında genellikle üst kısımları açık kahverengi, alt kısımları beyaz ve diğer bölgelerine kıyasla daha kısa tüylü, kuyruğu da üst ve alt olarak 2 farklı renk tonlarına sahiptir.
İnsanların yaşamadığı yerlerde vahşi bir şekilde yaşamını sürdüren türlerinde ise yanlara doğru grileşen, vücudun üst kısmı griye kayan kahverengi renk tonlarına sahiptir. Vücutlarının alt kısmında ise yine yanlara doğru grileşen, kuyruk ise koyu gri rengindedir. Kendine özgü kokusu vardır.
Genellikle 13 gram ile 30 gram arasında ağırlık ve 6 ile 11 cm arasında bir uzunluğu bulunan ev faresi ince yapılıdır. Kuyruğu kafa ve gövde uzunluğu ile eşit uzunluktadır. Bu fiziksel özellikler dünya çapındaki türleri ile kıyaslandığında yer yer farklılıklar gözlenebilir.
Oldukça fazla çeviktir, iyi yüzebilir, tırmanabilir ve zıplayabilir. Anavatanları avrupa ve asyadır.
Ev Faresinin Türleri
Ev fareleri yaşadıkları coğrafyaya göre farklı türleri mevcuttur.
Güneydoğu Asya Ev Faresi
Güney ve güneydoğu asya bölgesinde yaygın olarak yaşarlar.
Batı Avrupa Ev Faresi
Batı Avrupa başta olmak üzere asyanın güney batısında, güney ve kuzey amerikada ve afrikada yaygın bir şekilde yaşarlar. Labovatuvar ve süs faresi olarak alt türleri mevcut.
Ev faresi kategorisinde yer alan laboratuvar fareleri bilimsel araştırmalarda insanlar tarafından yaygın olarak kullanılır. Süs faresi ise evcilleştirilmiş ev faresidir. 18 ile 30 ay kadar yaşayabilir.
Doğu Avrupa Ev Faresi
Avrupanın doğusu ve asyanın kuzeyinde yaygın olarak görülürler.
Güney Batı Asya Ev Faresi
Asyanın güneyi ve orta kısımlarımda yaygın olarak görülürler.
Cüce Ev Faresi
Koyu gri ve kahverengi renk tonlarına sahip kısa kuyruklu bir ev faresidir. Amerika, arap yarımadası, madagaskar gibi bölgelerde yaygın olarak görülür.
Ev Fareleri Ne Kadar Yaşar?
Ev faresi kaç yıl yaşar diye soracak olursak yaşam koşullarına göre bu sorunun cevabı değişecektir. Açık alanda ve yabani ortamda yaşayan bir ev faresi zorlu yaşam koşulları ve kendisini avlayan hayvanların varlığından dolayı genellikle 1 yıl kadar yaşarlar. İnsanların yaşadığı bölgelerde nispeten daha az avlandıklarından daha iyi yaşam koşullarına sahiptir. Ev gibi insanların yaşadığı binalarda yaşayan ev fareleri ise 2 – 3 yıl kadar yaşayabilirler.
Ayrıca bilim adamları diğer farelere kıyasla bu hayvanları daha uzun yaşayabilir şekilde genlerini değiştirebildiler.
Yaşam koşullarına göre farelerin üremesi süreci değişmekle birlikte genel itibarıyla oldukça hızlı bir üreme döngülerine sahiptirler. Yemek, sıcaklık ve güvenlik gibi yaşama şartları elverişli kapalı alanlarda yaşayanları yıl boyunca 6 – 10 arasında (10′dan fazla doğurmaları da mümkün) doğum yapabilirken, açık alanlarda yaşayanları ise sıcak hava ile doğru orantılı olarak ilkbaharın başı ile sonbaharın sonuna kadar üremelerini sürdürürler.
Gebe kalma süreleri yaklaşık 20 gündür. Her doğumda 10 ile 13 kadar yavruyu dünyaya getirebilirler. Doğan her bir yavru 1 ile 1,5 ay içerisinde üremeye hazır hale gelecek şekilde büyürler.
Yaşam Alanları – Ev faresi nerede yaşar?
Fareler günde birkaç kez yemek yer ve yuvalarını gizli olacak şekilde gıda kaynaklarının yakınlarına kurarlar. Ev, çiftlik, otel, restoran, gıda satışı yapılan işyerleri, okul ve tahıl ambarlarında yaşamayı tercih ederler. Yani ev fareleri insanlara yakın yaşamayı tercih ediyorlar.
Ev faresi gececidir ve genellikle geceleri aktiftir. Geceleri avlanır ve geceleri görünür hale gelir. Karanlık veya az ışık alan bölgelerde yaşamayı tercih ederler. Tavan arası, çöp tenekeleri, bodrum ve duvar aralarında yaygın olarak yaşarlar. Temiz ve hijyenik ortamları yemek bulma olasılığını düşürmek ve saklanmak başta olmak üzere yaşama koşullarını olumsuz etkilediği için sevmezler.
Açık ortamda kuru otları kullanarak kendine yuva kurabilir veya kayalardaki yarıklar arasında yaşayabilirler. Ev faresi eğer dışarıda, açık ortamda yaşıyorsa tahıllar başta olmak üzere böcek ve tohumlarla beslenmeyi tercih eder. Tohum ve tahıl yiyerek tarım bölgelerine verdiği zarardan ötürü istenmeyen hayvanlardır ve oldukça fazla zarar verebilirler.
Kapalı alanlarda (evlerde) yaşayanları ise güvenli ve gizli alanlara yuvalarını kurarlar.
Yeme Alışkanlıkları - Ev faresi ne yer?
Farelerin en sevdiği yiyecek nedir dersek akla hemen peynir gelir. Aslında bu doğru değildir. Bu bize filmlerde gösterilen yanlış bir bilgi. Hatta peyniri tercih de etmezler. Ancak her şeyi yiyebildiklerinden dolayı peyniri de yerler.
Hemen hemen her şeyi yiyebiliyor olsalar da tahıl, meyve, kuru gıdalar, tohumlar, kuruyemişler, paketlenmiş yiyecek ve evcil hayvan yiyeceklerini yemeyi severler. Yediklerinden çok daha fazlasını kirletir veya kemirerek kullanılamaz hale getirebilirler.
Metabolizma hızları oldukça yüksek olduğundan dolayı oburlar ve günde 15 – 20 kez beslenebilirler. Suya çok az ihtiyaç duyarlar. Uzun bir süre boyunca su içmeden hayatta kalabilirler. Yediklerinden su ihtiyacını karşılayabilirler ancak arada sırada sade su içmeleri de gerekir. Yediği yiyeceklerin nem oranı ne kadar düşükse o kadar az sıvı tüketmeye ihtiyaç duyarlar. Ayrıca oldukça kuru ortamlarda hayatta kalma yeteneğine sahiptirler.
Davranış ve Alışkanlıkları
Ev fareleri renk körüdür ve görme yetenekleri oldukça zayıftır. 30 cm ile 60 cm kadar uzaklıktaki nesneleri görebilirler. Çıkıntılı gözleri sayesinde 12 metre uzaklıktaki hareketleri algılayabilirler. Görme yeteneklerinin düşüklüğünün aksine işitme ve koku alma duyuları oldukça güçlüdür.
Güçlü koku alma duyusu yüzünden keskin kokulardan rahatsız olurlar. Fareleri kaçıran kokular arasında belirtilen nane yağı, naftalin, amonyak gibi güçlü kokular yayan şeyler bunlara örnek verilebilir.
Gececidir ve geceleri hareket etmeyi tercih eder. Yemek arama ve gezinme sürecini ezberlerler. Meraklı ve şüphecidirler. Yemek ararken takip ettiği güzergahlarda yeni farkettikleri nesnelere karşı şüpheyle bakarlar.
45 cm kadar yükseğe zıplayabilir, pürüzlüğü az ve dik duvarlara tırmanabilirler. 3,5 – 4 metre yukarıdan aşağıya atlayabilirler. Kuyruğunu kullanarak dengelerini sağlar ve ince tel ve kabloların üstünden kolayca ilerlerler.
Erkek fareler ultrasonik sesler yayarak dişi fareleri çağırabilir.
Fare İstilasının Belirtileri – Evde Fare Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Fareler gececi oldukları için gün boyu genellikle görünmezler. Peki o zaman evde fare olduğu nasıl anlaşılır ve neler yapılması gerekir? Fareler bazı işaretler bırakır. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir;
-
Fare dışkısı ve idrar kalıntısı: Bir evde fare var ise ilk belirtisi dışkı, idrar ve kıllardır. Fare dışkılarının böceklerden ayırmanın en basit yolu farelerin böceklerden daha büyük ve daha uzun dışkıları bulunmasıdır. Ayrıca fare idrarından gelen bir koku da etrafa yayılabilir. Halı, mobilya ve döşemelerde idrar lekeleri de görülebilir.
-
Kemirme izleri: Parçalanmış kağıtlar, mobilya, halı, kablo, duvar, kapı, açıkta bırakılan yiyecekler, gıda ambalajlarında fare istilasının belirtisi olan ısırık izleri bulabilirsiniz.
-
Delikler: Duvar ve döşemelerde kemirilerek oluşturulan ve farelerin geçmesini sağlayan deliklere rastlayabilirsiniz. Ayrıca geçmiş olduğu güzergahlarda kürkünün sürtünmesi ile is, kir ve lekeler oluşabilir.
-
Sesler: Geceleri tırmanma, kemirme, zıplama, koşturma, ciyaklama ve gıcırdama gibi fare sesi duyabilirsiniz.
Ev Faresinin Zararları
Ev faresinin zararları oldukça fazla olabilmekte. Fareler hem işyerlerine hem evlere ekonomik olarak zarar verdiği gibi fiziksel olarak da zarar verir. Pahalı makine ve malzemeleri kemirerek büyük çaplı zararlara sebep olabilir. Ekimi yapılacak tohumları yiyebilir. Depolanmış paketleri, elektrik kablo ve malzemeleri, boru ve izolasyon malzemelerini kemirebilirler. Kemirilen kablolar kısa devre yaparak yangın çıkartabilir.
Kemirgen istilasının büyük olduğu binada oldukça fazla hasarın meydana çıkacağı aşikar. Depolanan yiyecekleri kıl, idrar ve dışkıları ve kemirme yolu ile kirletirler. Hemen hemen her şeye zarar verebilirler.
Verdiği bütün bu zararların yanında ayrıca taşıyabileceği bakteri ve hastalıkları da insanlara ve evcil hayvanlara tükürük, idrar veya dışkı, ısırık, solunum ve temas yolu ile bulaştırabilir. En yaygın hastalıklardan birisi gıda zehirlenmesidir. Fareden bulaşabilecek hastalıklardan bazıları aşağıdaki gibidir;
-
Lymphocytic Choriomeningitis (LCM)
-
Salmonella
-
Hıyarcıklı Veba
-
Leptospiroz
-
Sıçan Isırığı Ateşi
-
Tenya Hastalığı
Ayrıca saçkıran olarak bilinen cilt hastalığına yol açan organizmaları da taşırlar.
Ev Faresinden Kurtulmanın Yolları
Ev faresinden korunmak ve onlarla mücadele etmek için işinizi kolaylaştıran bazı yöntemler bulunmakta. İşin mantığı şu: Farelerin yaşama koşullarını zorlaştırın ve onları etkili yöntemlerle öldürün.
-
Farelerin evinize girmesine engel olun. Evinize giriş yapabilecek potansiyel noktaları tespit edin ve buraları onarın.
-
Evinizi temiz tutun. Çöp kutularını sık sık temizleyin ve sıkıca kapatılır kapaklı çöp kutularını tercih edin. Mümkünse hava kaçırmasın. Bu farelerin ilgisini çekmesini engelleyecektir.
-
Yemek kırıntıları bırakmayın ve sıklıkla evinizi süpürün. Açıkta yiyecek bırakmayın. Yiyecek ve içecekleri kapalı, sağlam ve hava kaçırmayan kaplarda saklayın.
-
Vaktinizi kaybettirmeyecek garantili ve etkili fare öldürücü ürünler kullanın.
