Bir diğer ismi siyah fare olan çatı faresi yaygın olarak fare olarak adlandırılsa da bir sıçandır. 18. yüzyılda bilimsel (binomial) olarak ′mus rattus′ şeklinde isimlendirilse de günümüzde ismi ′rattus rattus′ olarak değişti.
Bu yazıda çatı faresi ile ilgili bilinmesi gerekenleri bulacaksınız.
Çatı Faresinin Özellikleri – Çatı Faresi Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Araştırmalara göre çatı farelerinin kahverengiden siyaha doğru farklı renk tonlarına sahip olabileceği açıklansa da genellikle siyah renktedirler ve gövdelerinin alt kısımlarına doğru beyaz renk tonlarına sahiptirler.
Ortalama olarak 18 – 20 cm boyları, 200 – 250 gram ağırlıkları vardır. Genellikle kafa ve gövde uzunluğundan daha uzun, koyu renkli ve kaba görünüşlü bir kuyruğa, büyük kulaklara ve sivri bir buruna sahiptirler.
Eski zamanlarda çatı farelerinin gemilerde yaygın olarak bulunmasından dolayı gemi sıçanı olarak da bilinirler.
Lağım Faresi ile Çatı Faresi Arasındaki Farklar
Lağım faresi ile çatı faresi birbirleriyle zaman zaman karıştırılabiliyor. Lağım faresi kahverengi fare olarak da bilinir ve norveç faresi olarak dünya çapında tanınır. Çatı faresi ise siyah fare olarak adlandırılır.
Siyah fare ile kahverengi fare arasındaki farklar nelerdir? diye de bu soruyu sorabiliriz. İki kemirgen de genellikle fare olarak adlandırılsa da sıçandır. Lağım faresi ile çatı faresi arasındaki farklar kısaca aşağıdaki gibidir;
-
Lağım faresi çatı faresinden daha büyüktür.
-
Ön dişleri ikisinde de farklıdır.
-
Lağım faresine kıyasla çatı faresinin gövdesi daha incedir.
-
Çatı faresinin göz ve kulakları lağım faresinden daha büyüktür.
-
Çatı faresi yükseklerde, lağım faresi zeminde yaşamaya meyillidir. Çatı faresi aynı zamanda meyve ağaçlarına da tırmanırlar. Evde çatı ve tavan arasında, lağım faresi ise zemin ve bodrum gibi yapıların aşağı kısmında yaşarlar.
-
Lağım faresi genellikle kahverengi, çatı faresi siyah renk tonlarındadır.
Çatı Faresi Neden İstilacıdır?
Çatı faresi bitki ve hayvan çeşitliliğini nesillerinin tükenmesine sebep olabilecek boyutta olumsuz yönde etkileyen aşırı istilacı bir kemirgendir. Hızlı bir şekilde bitkisel gıda kaynaklarını tüketebildiklerinden dolayı yerel bitkisel türlerin yokolmasına neden olabilirler.
Bünyelerinde ölümcül hastalıklar yaşıyabilir ve bunu insanlara, hayvanlara bulaştırabilir. Gıda kaynakları ve yuva kurabilecekleri barınaklar konusunda çatı fareleri aceleci, hırslı ve rekabetçidir. Bu alışkanlıklarından dolayı bulunduğu coğrafyada birçok canlının yaşama koşullarını zorlaştırır ve geri dönüşü olmayan zararlar verebilir.
Çatı Faresinin Yaşam Süresi ve Üremesi
Çatı faresi kaç yıl yaşar diye soracak olursak, doğal yaşam ortamlarında, açık alanda çatı fareleri yaklaşık olarak 1 yıl yaşarlar. Laboratuvar ortamında veya yaşam koşulları iyi olan kapalı alanda 3 yıl kadar yaşayabilirler.
Çatı fareleri üreme konusunda oldukça maharetlidir. Hızlı bir şekilde çoğalırlar. Üreme yoğunluğunun en çok olduğu zamanlar gıda kaynaklarının bol olduğu sıcak mevsimler olan ilkbahar, yaz ve sonbahar zamanlarıdır.
Çatı sıçanı yaklaşık 3 aylık olduklarında üremeye hazır olur. Gebe kalma süreleri 21 – 24 gün arasındadır. Her doğumda 6 ile 10 arasında yavruyu dünyaya getirebilirler.
Çatı Faresi Nerede Yaşar?
Çatı fareleri kolay uyum sağlayan kemirgenlerdir. Yuvalarını hem kırsal hem şehir bölgelerinde kurabilirler. Liman ve kıyı bölgelerde yaygın olarak görülebilirler.
Vahşi ortamda ise yüksekte yaşamaya meyilli olmalarından dolayı ağaçlık, yüksek çalılık, kayalık ve uçurum gibi ortamlarda yaşarlar. Çam ve palmiye gibi yüksek ağaçlara yuva yaptıkları da bilinir. Bu yüzden dünyanın bazı bölgelerinde palmiye ağacı sıçanı veya ağaç sıçanı olarak da adlandırılırlar.
Genellikle tavan arası, çatı, yüksekte duran dolap ve yüklük gibi yerlerde yaşadıkları için çatı faresi olarak bilinirler.
Çatı Faresi Ne ile Beslenir?
Çatı sıçanı çoğunlukla bitkisel beslenir ve günlük yaklaşık 30 gram kadar yiyecek tüketirler. Ağaçta yaşayan çatı fareleri meyve yerler. Yemeyi en çok sevdikleri ise avokado, şeker kamışı, hindistan cevizi, portakal ve mandalina gibi narenciye meyveleri yer alır. Ayrıca tahıl, ağaç kabuğu, bitki kökleri, tohumlar ve kahve çekirdeklerini de tüketirler.
Zorunda kalırlarsa kerkentele, böcek, salyangoz da yiyecekleri arasındadır. Kırsal alanlarda, çiftliklerde depolanmış yiyecekleri, inek, tavuk, evcil kedi ve köpeklere verilen yiyeceklerden de beslenirler.
Şehirlerde yaşayan çatı fareleri ise evcil hayvanların ve kuşların besinlerini, çöp kutularında bulduğu yiyecekleri tüketirler. Ayrıca günlük yaklaşık 30 gram suya ihtiyaçları vardır.
Su ihtiyaçlarını sızan borulardan, evcil hayvan kaplarından, sulama sistemlerinden tedarik edebilirler. Yediklerinden su ihtiyaçlarını büyük ölçüde karşılarlar ancak yediği yiyeceklerin nem oranlarına bağlı olarak direkt su içmeye de o oranda ihtiyaçları vardır.
Çatı Sıçanı Gececi midir? Çatı Faresinin Davranışları
Çatı fareleri geceleri aktif olarak yaşayan bir kemirgendir ve genellikle çatı faresi geceleri ortaya çıkar. Gündüzleri yuvalarında gizlenir ve alacakaranlıktan itibaren aktif bir şekilde hareket ederler. Ayrıca renk körüdür ve görme yetileri düşüktür.
Görme yetilerinin düşüklüğüne rağmen koku ve tat alma, dokunma ve işitme duyuları oldukça gelişmiştir. Koku alma duyusunun gelişmiş olmasından dolayı gıda kaynaklarının yerini kolaylıkla tespit edebilirler.
Kendisini avlamaya çalışan hayvanları güçlü duyma yetisi sayesinde kolaylıkla farkedebilir. Bıyık ve kılları sayesinde karanlıkta yönünü kolay bir şekilde bulabilir.
Çatı fareleri yüksekte yaşamayı tercih eden çok iyi tırmanıcılardır. Doğal ortamlarında ağaç ve kayalıkların üstünde, insanların yaşadığı ortamlarda ise çatı ve tavanlarda barınırlar.
Hızlı koşabilir ve iyi yüzebilirler. Geçiş yapmak için lağım ve kanalizasyon sistemlerini kullanabildikleri de bilinir. Güzergahlarında yeni karşılaştıkları nesnelere karşı da şüphecidir ve onlardan uzak durmaya meyillidirler.
Çatı Faresinin Olup Olmadığı Nasıl Anlaşılır?
Çatı faresi çatı ve tavanda, kablo ve borularda, ağaçlarda bulunma ihtimalleri yüksektir. Evinizde veya evinizin çevresinde çatı faresi olduğundan şüpheleniyorsanız bazı belirtiler çatı faresinin olup olmadığını size bildirecektir;
-
Sesler: Çatı ve tavan arasından gelen sesler çatı faresinin olduğuna dair en belirgin göstergelerden biridir. Çatı fareleri gececi oldukları için bu sesler özellikle geceleri duyulacaktır.
-
Lekeler: Tırmandıkları ve geçtikleri güzergahlarda, borularda kirli ve yağlı kürklerinin sürtünme sebebiyle isli lekeler farkedilebilir.
-
Kemirme izleri: Ağaçlarda yeyip bıraktıkları kemirilmiş yemek artıklarını, yalıtım, elektrik telleri, gıda ambalajları ve plastik kaplamalarda kemirme izleri olabilir.
-
Dışkı ve idrar: Dışkılar fare ve sıçanların arkalarında bıraktığı en bilindik belirtilerdir. Çatı faresi geçtiği güzergahlarda koyu renkli, 13 milimetre kadar büyüklükte, sivri uçlu, pirinç benzeri dışkılar bırakırlar.
-
Direkt görmek: Çatı faresinin olması muhtemel yerlere gözatarak onları görme ihtimaliniz var.
Çatı Faresinin Neden Olduğu Zararlar
Çatı faresinin zararları arasında evinize veya özel mülklerinize verebileceği büyük hasarlar olabildiği gibi sağlık yönünden de vardır. Sıçan ve fareden bulaşan hastalıklar doğrudan temas, ısırık, dışkı ve idrar yolu ile insanlara ve hayvanlara geçiş yapabilir. Kürklerindeki pireler de ayrı bir sorundur ve bu pireler yoluyla da hastalıklarını bulaştırabilirler.
Tehlikede hissederlerse agresifleşebilir ve insanlara saldırabilir, ısırabilirler. Isırmaları neticesinde sıçan ısırığı ateşi gibi hastalıklara neden olabilirler. Ayrıca veba başta olmak üzere salmonella, leptospiroz, hantavirüs, listeria, toksoplazma gibi birçok hastalığı da bünyelerinde veya üstlerindeki pireler vasıtasıyla yayabilirler. Aşağıda bu sağlık sorunlarından hariç rahatsızlık verebilecekleri diğer konuları görebilirsiniz.
-
Boru, balkon, çatı ve tavandaki delikler
-
Elektrik kablolarının plastik yalıtımlarını kemirmesi sonucunda açığa çıkan telin yangın çıkarması
-
Su borularındaki hasardan dolayı su problemleri
-
İzolasyon malzemelerinin hasar görmesi
-
Gıda kaynaklarının tahribatı
-
Bitki, sebze ve meyve ve ağaçlara verilen hasar
-
Gaz borularının kemirilmesi sonucunda ortaya çıkan gaz kaçağı
-
Yeni ekilen, hasat zamanına yakın veya depolanan mahsüllere saldırılması
-
Kedi, köpek, kuş ve diğer başka hayvanlara verebilecekleri zarar
Çatı Faresi ile Mücadele
Çatı faresinden nasıl kurtulurum diyorsanız bu zor bir süreç olabilir. Aşağıda doğal önlemler olarak çatı faresinden kurtulmanın yolları özetle listelenmiştir.
Bu önlemleri almanız farenin yaşam koşullarını zorlaştıracak ve ondan kurtulmanızı kolaylaştıracak önemli unsurlardır. Bu önlemleri farelere karşı kesin çözüm ürünlerle birlikte kullanmanız farelerden çok daha hızlı bir şekilde kurtulmanızı sağlayacaktır.
Yiyecek kaynaklarını ortadan kaldırın
Çatı fareleri yiyeceğin olduğu ve güvenle saklanabilecekleri alanları tercih edeceklerdir. Çatı faresinden kurtulmak için en etkili yollardan birisi ise onların yiyecek kaynaklarını ortadan kaldırmak ve bulundukları ortamda yaşama sebeplerini kurutmak olacaktır.
-
Yiyecekleri hava aldırmayan ve kemirmelere dayanıklı kaplarda saklayın.
-
Çöp kutuları tamamen kapatılan kutulardan seçilmeli. Kutunun hava kaçırmaması fareleri çekmesini engelleyecek bir unsur. Mümkünse evinizde kutuda olsa bile çöp bırakmayın.
-
Kuş ve evcil hayvanlarınızın yiyecek ve içecek kaplarını açıkta bırakmayın. Kırıntı kalmamasına dikkat edin.
-
Bahçenizde ve evinizin çevresinde ağaçlardan yere düşen meyveleri yerde bırakmayın ve temizleyin.
Giriş noktalarını engelleyin
Farelere karşı en etkili önleminiz onları evinize girmelerini engellemek olacaktır. Daha fazla farenin girmesini engellemeniz fare nüfusunun artmasını önleyecektir.
-
Duvar, pencere, kapı ve kenarlarında en ufak delik ve aralıkları kemirilmeye dayanıklı sağlam bir şekilde kapatın. Bu süreçte çelik yünler kullanmanız gerekebilir.
-
Çatı fareleri iyi tırmanıcılardır. Bu yüzden çatıda delik olmadığından emin olun ve bacalara, pencerelere ve havalandırma deliklerine farelerin geçemeyeceği küçüklükte aralıklar bulunduran demir koruluklar ile kapatın.
-
Evinize giriş yapan boru ve tellerin etrafındaki boşlukları kapatın.
-
Kapı ve pencereleri özellikle güneşin batacağı alacakaranlık zamanından itibaren kapalı tutun. Farelerin en aktif oldukları zaman dilimi olduğu için bu tedbir önemlidir.
Evinize uzanan ağaç dalları budayın
Çatı fareleri evinize doğru uzanan dalları evinize geçiş yapmak için kullanabilirler. Bu yüzden başta ağaç dalları olmak üzere evinizin çevresindeki uzun çalılıkları kesin. Evin çevresinde gereksiz bütün nesneleri ortadan kaldırın. Böylelikle farelerin saklanmasını ve evinize geçiş yapmalarını zorlaştıracaktır.
Su kaynaklarını ortadan kaldırın
Fareler yiyecek ve su kaynaklarının olduğu yerleri tercih ederler. Bu sebeple hayvanların açıkta bırakılan su kapları, sızdıran su boruları, su fıskiyeleri, banyodaki ufak su birikintisi gibi fareler için potansiyel su kaynaklarını kurutun.
